Nederland in beeld (10)

Van Fort Honswijk naar Eijsden

 

Klik op de foto voor een vergroting

Het mobilisatiemonument op fort Honswijk is een kopie van het origineel dat tijdens de 2e Wereldoorlog door de bezetter werd vernield. De boom met het monument staat rechts van de weg die van de entree naar het fort leidt.

De vroegere beheerderswoning is anno nu een charmant miniaturenmuseum wat door enthousiaste vrijwilligers wordt gerund.

De corridor tussen de contrescarp en de toren bevat tientallen ingangen naar soldatenkamers, keukens, munitieopslagen en (tegenwoordig) een modellenmuseum waarin en passant de geschiedenis van het fort met een keur aan diorama’s wordt gecombineerd. (R)

Geschutsopstelling in fort Honswijk. Op plaatsen waar inundatie niet mogelijk was, of op plaatsen waar wegen de linie doorkruisten, bouwde men forten. Ieder fort dat men bouwde was aangepast aan de specifieke eisen die het landschap op die locatie stelde. Daarom is bijna ieder fort een uniek bouwwerk, behalve de dubbelgangers Fort Kijkuit en Fort Spion. Fort bij Tienhoven is ook gelijk aan de eerder genoemde werken, maar in spiegelbeeld gebouwd.

De geïnundeerde gebieden vormden het hoofdbestanddeel van de verdediging. Door het water naderende vijandelijke troepen zouden worden afgeslagen met platte schuiten, voorzien van licht geschut; uitleggers geheten. De forten dienden ter verdediging van zwakke plekken in de linie (de accessen), en ter bescherming van de inundatiesluizen die het water toelieten en waarmee het waterpeil geregeld werd. Fort Honswijk is een typisch voorbeeld van die laatste categorie.

Perron van Eijsden NS,april 2021.
 
 
 
In de vroege morgenvan zondag 10 november 1918, op het einde van de Eerste Wereldoorlog, werd erop het station van Eijsden geschiedenis geschreven. De Nederlandse douaniersen grenssoldaten stonden klaar voor de (zoveelste) trein metoorlogsvluchtelingen die uit Belgische richting kwam. Het was hun taak om tebepalen of de vluchtelingen, meestal Belgen, werden teruggestuurd, of naarvluchtelingen- of interneringskampen gebracht werden. De trein van die dagwas anders. Het was de trein van Keizer Wilhelm II van Duitsland. De keizerzelf was met zijn gevolg per auto vanuit het Belgische Spa naar de grenspostgereden, vanwaar men mocht doorrijden naar het station om de trein op tewachten.

De keizer was doorzijn generale staf medegedeeld (op 9 november 1918) dat hij de oorlogverloren had en dat de bevolking in Duitsland in opstand was gekomen: tegenhem, de regerende aristocratie en de legerleiding; de zogenaamdeNovemberrevolutie. Ten gevolge daarvan was hij inmiddels door zijnrijkskanselier voor afgezet verklaard en durfde de (nu ex-) keizer niet terugnaar zijn eigen land en bovendien wilden de geallieerden, die keizer Wilhelmals hoofdverantwoordelijke voor de oorlog zagen, hem arresteren en berechtenvoor oorlogsmisdaden. De keizer had diezelfde dag besloten om asiel aan tevragen in het neutrale Nederland, de enige uitweg voor hem, en was in denacht zijn hoofdkwartier in Spa ontvlucht.

Gedenkzuiltjes op het stationnetje van Eijsden.
  
De officier van wacht besloot onmiddellijk zijn meerdere op de hoogte te laten brengen, die in de kazerne van Maastricht verbleef. Nadat deze zelf poolshoogte was komen nemen,werd er onmiddellijk een telegram naar Den Haag gestuurd. Tegen de tijd dat de Nederlandse regering en Koningin Wilhelmina op de hoogte waren gebracht,een besluit hadden genomen, en het antwoord terug was gestuurd, waren er ongeveer 48 uur verstreken. Gedurende deze tijd had de keizer zitten wachten met zijn trein op het station van Eijsden. Inmiddels was in het Franse Compiègne op 11 november de wapenstilstand getekend. De tijd drong dan ook voor de keizer, die zich officieel nog altijd op Belgisch grondgebied bevond,waar hij als oorlogsmisdadiger opgepakt zou kunnen worden. In de morgen van12 november kwam het voor hem verlossende bericht: zijn asielaanvraag was goedgekeurd. In alle haast werd een groot aantal grenssoldaten opgetrommeld die in de buurt gestationeerd waren. Zij moesten een erehaag vormen en de keizer officieel welkom heten op Nederlands grondgebied. Verschillende soldaten waren echter anti-Duits en weigerden de keizer te groeten. De treinvertrok met de keizer van Eijsden via Maastricht, Venlo, Nijmegen en Arnhem naar Maarn. De bevolking kreeg al snel lucht van de asielaanvraag van de keizer en overal langs de spoorlijn stonden toeschouwers de passerende trein te bekijken en in veel gevallen uit te jouwen, want geliefd was Wilhelm niet na de wreedheden gepleegd door Duitsers tegen de Belgische burgerbevolking.
  
Na aankomst in Maarn kreeg Wilhelm voorlopig onderdak in kasteel Amerongen. Keizer Wilhelm zou Nederland nooit meer verlaten. Hij overleed meer dan twee decennia later (in 1941) in Huis Doorn, een klein kasteeltje op de Utrechtse heuvelrug dat de ex-keizer in 1919 had gekocht en vanaf 1920 permanent bewoonde.
  
Bekijk ook deze film op youtube:
 
 

Eijsden was ook voor veel vluchtelingen tijdens de oorlogsjaren een eerste veilige haven in neutraal Nederland. Naast de gedenkzuil voor Wilhelm II is dan ook (om het geschiedenisbeeld van de Eerste Wereldoorlog in Eijsden volledig te maken) een zuil voor die vluchtelingen opgericht.

De auteur voor station Eijsden, april 2021.

 

-V-

Terug naar top