In den beginne

De Tweede Wereldoorlog had mij al van jongs af aan in zijn greep. Ik kende de campagnes, noemde de generaals en herkende vrijwel alle materieel dat is gebruikt. 
Jarenlang las en keek ik me al door stapels boeken en films, ik bezocht slagvelden en wist me een verdienstelijk amateur. Maar steeds meer werd duidelijk dat ik me op het laatste hoofdstuk in het geschiedenisboek oriënteerde; niet op het eerste. 

De Tweede Wereldoorlog had een fundament dat ik tot begin deze eeuw over het hoofd zag. De wortels, de echte schade, liggen in de jaren 1910-1920, en soms zelfs al daarvoor. 
De bulk van de Europese brandhaarden in de 20ste eeuw vindt hier haar oorsprong: de Balkan, het Midden-Oosten, het Oostblok, het communisme...maar ook gelouterde zaken als vrouwenemancipatie, een versnelde ontwikkeling van techniek zoals in de luchtvaart en de gezondheidszorg.

De jaren dertig bleken nog onvoldoende aanknopingspunt- ik moest verder terug; ik moest beginnen bij het eerste hoofdstuk, terwijl ik het laatste al had gelezen. 
Terug naar de eeuwwisseling.

Britse grafsteen in het Somme-gebied

Lezen en beelden 

In 2000 ben ik begonnen met lezen. Het blijkt dat er een groot aantal (heruitgebrachte) boeken bestaat over ´14-´18. Een plank wordt ingeruimd; de speurtocht kan beginnen.

Lyn MacDonald beschrijft mn. het Britse aandeel op treffende wijze in een hele serie in het Nederlands vertaalde boeken. John Keegan levert een volledig overzicht, Winston Groom is auteur van het beeldende "Storm over Vlaanderen" en Alistair Horne´s "De prijs van de eer" is wellicht het beste wat over Verdun te krijgen is. 
Spoedig staan er tientallen werken in de kast, Franstalig, Engels, Duits- thema's, literatuur, fotoboeken, import, tweedehansjes.

Zelfs de bescheiden Nederlandse bijdrage aan deze fase in de geschiedenis kreeg onlangs nog een kwalitatieve push met Paul Moeyes´"Buiten schot", waarin Neerlands neutraliteit wordt geschetst.
Het tijdsbeeld krijgt verder handen en voeten met het praktische en goed leesbare reisgidsen zoals "Velden van weleer" van de Nederlanders Chrisje en Kees Brants. De combinatie van de geschiedkundige en de actuele beschrijving van het westelijk front is prettig, praktisch en herkenbaar voor zowel de beginnende als de gevorderde de frontbezoeker. 

De genoemde titels worden aangevuld met historisch materiaal, zoals de serie "Op leven en dood" van van der Staal, een reeks boeken die nog tijdens de oorlog werden uitgegeven, en vele Dvd's, zoals de magistrale BBC-serie uit 1962.

Terugkerende symbolen op Britse begraafplaatsen

Verder dan lezen

Tijdens het lezen van deze en een hele serie andere boeken ontstaat de behoefte aan oriëntatie. Waar ligt de IJzer precies? waar vind ik le Hamel en in welk landschap voltrok zich het wonder van de Marne? Een Bosatlas blijkt te mager, kaarten op een schaal van 1:300.000 blijken te grof.

De oplossing vind ik in een kaartenwinkel in de stad: de door IGN uitgegeven reeks 1:100.000 kaarten (1 cm = 1 km) blijkt goed te voldoen naast de geschiedenisboeken, gecombineerd met de ongeëvenaarde werken van Major en mrs. Holt. 
Met de kaarten voortdurend onder handbereik, krijg ik een gedetailleerd beeld van de frontlinies in het westen. Daarnaast lees ik veel over andere gebeurtenissen tussen 1910 en 1920; De roemruchte rooftochten van de kruiser Emden, het bloedbad van Gallipoli, het verhaal van Lawrence of Arabia, biografieën van Churchill (die als politicus én soldaat acteerde) Rommel en Patton (die in 1918 samen met MacArthur bij St.Mihiel vocht)- kortom: een wilde variatie.

Na een ziekbed besluit ik me medio 2004 te gaan voorbereiden op het zelf ontdekken van het Westelijk front tussen de Belgische kust en de Zwitserse grens. 
Al meteen zijn twee dingen helder:
Dit is een project voor meerdere jaren, en de voorbereidingen moeten zeer goed zijn om zo economisch en verantwoord mogelijk te kunnen verkennen.
De laatste maanden van 2004 begin ik websites en historische kaarten te verzamelen. De kaarten wil ik gebruiken om tijdens de reizen een vergelijk te kunnen maken tussen toen en nu.

De hoeveelheid websites blijkt enorm: binnen enkele weken heb ik een favorietenlijst met honderden bronnen, waaronder musea, verenigingen, amateurs en historische genootschappen.

Kerkraam in een herdenkingskapel bij Peronne

Gaan zien en beleven

In 2005 plan ik de eerste reis naar de frontlijn. 
De uitdaging is de balans: hoeveel tijd, hoeveel geld en energie steek je in een reis om toch een goede indruk te krijgen? Sommige mensen hebben een levensvervulling gemaakt van wat voor mij een liefhebberij is.

Duidelijk is wel, dat alleen per auto voldoende flexibiliteit bestaat om de 1500 km lange frontlijn te verkennen.
Duidelijk is ook dat opknippen in meerdere reizen en over meerdere jaren de mogelijkheid biedt om beter voor te bereiden en specifieker in te lezen.

Voor het reizen moeten veel keuzes worden gemaakt. 
Welke periode is gunstig? waar en hoe kan ik overnachten? hoe kan ik onderweg historische en actuele kaarten vergelijken? hoe kan ik als enthousiast fotograaf het beste met alle materiaal omgaan? Hoeveel tijd moet waar worden besteed?

Uiteindelijk krijgt het plan vorm. September en mei geven de beste kans op rust, lange dagen en goed weer.
Frankrijk is gezegend met een groot aantal goedkope hotels, zoals Formule 1 en Campagnile. Voor 30 euro per nacht betekent dat rust in een relatief verzorgde omgeving.
Ik plastificeer een enorme hoeveelheid historische kaarten zodat ik ze in- en buiten de auto kan gebruiken.

Beeldje in het Grande Guerre-museum in Peronne

- V-

Terug naar top